Osvrt na izvještaj FPRI o ruskom utjecaju u BiH

Izvještaj pod nazivom “Bosnia on the Russian Chopping Block: The Potential for Violence and Steps to Prevent It” kojeg je objavio Foreign Policy Research Institue (FPRI) 16.3. bavi se problemom ruske podrške vlastima Republike Srpske, odnosno Miloradu Dodiku u njegovim secionističkim nastojanjima i negiranju Bosne i Hercegovine kao suverene države.¹ Autori su Reuf Bajrović, Emir Suljagić, ujedno i osnivači stranke Građanski savez, te Richard Kraemer, saradnik za Euroazijski program pri FPRI. Dijelove ovog izvještaja objavio je i Newsweek², sa rezimeom zaključka da je neophodno aktivnije učešće Zapada, odnosno Sjedinjenih američkih država ali i Evropske unije u političkom životu Bosne i Hercegovine, naročito sigurnosti obzirom da određene činjenice poput vojnog naružavanja policije RS, pozivanja Milorada Dodika na ukidanje Oružanih snaga BiH i osnivanje Vojske RS, pozivanje na referendum o otcjepljenju RS u budućnosti te podršci ruskih zvaničnika u svim tim procesima.

Iako je izvještaj ponajviše usmjeren na predstavljanje sigurnosnih izazova u kojima se nalazi Bosna i Hercegovina u relaciji prema politici Milorada Dodika i njegovom odnosu sa Rusijom, postoje sporni dijelovi ovog izvještaja, koji se odnose na potencijalne opasnosti koje su autori naveli kao kobne u slučaju novog sukoba u Bosni i Hercegovini.

Mladi Bošnjaci kao radikalni islamisti

U uvodnom dijelu izvještaja, navodi se da bi destabilizacijom BiH, država ali i njeni susjedi poput Srbije, bila dodatno udaljena od euro-atlanskih integracija te se dodaje da “Izolovana i osiromašena bošnjačka država bi bila plodno tlo za regrutaciju radikalnih islamističkih grupa, što bi moglo ugroziti evropsku sigurnost” (str. 3). Nadalje u izvještaju se navode tri razloga zbog čega bi novi sukob u BiH bio koban: 1. Slabljenje i diskreditacija NATO-a; 2. Prestanak EU proširenja; 3. Jačanje islamskih ekstremističkih grupa (str. 5).

Autori su pod trećom stavkom naveli da podijeljenja BiH nije pogodna u američkim i evropskim nastojanjima da se suoče sa radikalnim islamskim terorizmom. S tim u vezi, autori smatraju da visok stepen nezaposlenosti mladih utjecalo bi na mobilizaciju, “posebno Bošnjaka, koji bi ostali bez posla i razočarani Zapadom postali glavni kandidati za regrutaciju ekstremista u srcu Evrope” (str. 5). Autori za ovu tezu, iako je uvrštena kao uvodno objašnjenje, nisu naveli niti jedan relevantan izvor na kojem temelje svoje navode. U vezi podatka o stepenu nezaposlenih mladih samo su se pozvali na World Factbook, Bosnia and Herzegovina, kojeg je objavila CIA (Central Intelligence Agency).³ Također u nastavku izvješaja nisu se osvrtali na postavljenu tezu na počeku rada, te u popisu izvora nisu navedeni nikakvi dodatni izvori kojima bi potvrdili postavljene navode. Ovakav pristup ukazuje da autori nisu obraćali pažnju na ideološku težinu navoda o “radikalnim bošnjacima” i njihovoj “regrutaciji”, te da su ovakve teze, obzirom na nedostatak relevatnih izvora, proizvod stereotipa i da je napisana pod utjecajem negativne kampanje o rastu islamskog radikalizma u BiH od strane određenih evropskih i regionalnih političkih centara.⁴ Posebno, ovakve teze su jedne od glavnih kampanja za ugroženost srpskog stanovištva koje zastupa upravo subjekat ovog izvještaja, Milorad Dodik.⁵

Položaj Turske

Pod stavkom 2 u pogledu prestanka EU proširenja, autori navode da “Ako bi se proširenje EU zaustavilo, ove države bi postale duboko zadužene prema Rusiji ili drugim nedemokratskim akterima kao što je Turska. Kraj zapadne integracije Bosne i Srbije kreiralo bi nestabilan i nesiguran Balkan”. (str 5). Kao i u prethodnom slučaju sa “radikalizacijom Bošnjaka” autori za ovu tezu ne navode niti jedan valjan izvor koji ukazuje da bi BiH na bilo koji način bila prezadužena prema Republici Turskoj. Ovakvo postavljena teza dovodi do zaključka da se u BiH prepliću isključivo ruski i turski interesi, te se prisustvo Turske označava u negativnom kontekstu i pokušava izjednačiti sa ruskim aktivnostima na području BiH, ali i regije. Ovakvi navodi su u suprotnosti sa višegodišnjom praksom Turske kad je u pitanju BiH i njen euro-atlanski put. Turska je već nekoliko puta isticala podršku BiH ka EU i NATO-u⁶, a neminovna je i njena finansijska pomoć na tom putu, ekonomska saradnja te neuvjetovanje u pogledu određenih trgovinskih razmjena, kao što je to slučaj sa Rusijom, posebno u pogledu ruske isporuke plina.⁷

Ideološke barijere izvještaja

Iako je izvještaj u najvećoj mjeri obradio problem secionističke politike Milorada Dodike, što su mediji i prenijeli, te načelne podrške Rusije na tom putu, koja pokušava destabilizirati Balkan, nesporno je da su autori ipak u uvodnom dijelu pali pod ideološku barijeru razumjevanja sigurnosne prijetnje u Bosni i Hercegovini. To se ogleda najprije u razumjevanje uloge Turske u sigurnosnoj politici Bosne i Herecgovine, koja za razliku od Rusije, ne nastoji kreirati stanje haosa, niti na bilo koji način uspostavlja ili podržava osnivanje bilo kakvih organizacija, udruženja ili paravojnih formacija sa ciljem promoviranja određene politike Bosne i Hercegovine. Drugi problem ovog izvještaja jeste nerelevantno predstavljanje Bošnjaka kao potencijalnih radiklanih islamskih terorista, koji su, u slučaju destabilizacije BiH spremni postati organizovana radikalna islamistička grupa te teren za regrutaciju “islamskih” teorista” koji će narušiti sigurnost Evrope. U zaključku ovog izvještaja traži se aktivno učešće Sjedinjenih američkih država s ciljem spriječavanja krize u BiH, čak i prisustvo američkih oružanih snaga u obuci Oružanih snaga BiH, donošenje određenih akata i sankcija političkim akterima u RS, ali i BiH. Neminovno je da sporne i neutemeljene teze s početka izvještaja mogu dati pogrešan pogled na opće stanje i uzročnike nestabilnosti u BiH, iako izvještaj ukazuje na ulogu Rusije i njen odnos sa RS. No, ukoliko se uzrok destabilizacije BiH nastoji tražiti i među subjektima koji uopće ne predstavljaju faktor narušavanja suvereniteta BiH, pod idejom izjednačavanja i dijeljenja krivice na sve strane, onda ovakve izvještaje i studije treba iščitavati s oprezom.

1. https://www.fpri.org/article/2018/03/bosnia-russian-chopping-block-potential-violence-stepsprevent/
2. http://www.newsweek.com/another-war-bosnia-russia-backs-separatist-politicians-military-buildup-europe-846949
3. https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/bk.html
4. https://www.blic.rs/vesti/republika-srpska/zestoka-kampanja-islamisti-teraju-bozic-iz-sarajeva/75kxxx3; http://www.balkaninsight.com/en/article/bosnian-authorities-have-responded-to-terrorism-threats-says-expert-02-03-2017;  http://www.spiegel.de/international/europe/islamic-state-presence-in-bosnia-cause-for-concern-a-1085326.html
5. https://poskok.info/dodik-bosnjaci-se-ponavljaju-i-tako-vrse-samogenocid/ https://www.vecernji.hr/vijesti/milorad-dodik-pred-icty-em-za-rat-u-bih-krivi-bosnjaci-i-hrvati-1043077
6. http://www.trt.net.tr/bosanski/turska-1/2016/02/15/turska-izrazila-zadovoljstvo-podnosenjem-zahtjeva-bih-za-clanstvo-u-eu-432837
7. https://www.klix.ba/vijesti/bih/bih-u-dvostrukom-problemu-rusi-traze-naplatu-ratnog-duga-za-plin-rs-ignorise-problem/170919089